Među preduzećima koja posluju u Bosni i Hercegovini, čak dvije trećine su mikropreduzeća, koja imaju svega do 9 zaposlenih, dok je onih velikih, sa 250 i više radnika, od kojih zavisi i razvoj manjih, danas svega jedan odsto.
Nekadašnja velika preduzeća su bila ključna za razvoj malih firmi. Danas se naša izvozno orijentisana mala preduzeća uglavnom usmjeravaju na velike firme iz Evropske unije, objašnjavaju ekonomisti.
– Malih preduzeća nema bez velikih i vrlo rijetko su mala preduzeća takva da mogu da imaju svoje finalne proizvode i da potpuno samostalno učestvuju na tržištu. Najčešće su mala preduzeća dio onoga što zovemo lanci vrijednosti, dakle učestvuju u kreiranju nekog finalnog proizvoda. Nekada smo imali velika preduzeća i ona su bila ključna za razvoj malih. Danas ih nemamo, ali smo usmjereni na partnere iz Evropske unije, pa većina naših preduzeća koja rade prema inostranstvu rade unutar nekog evropskog lanca vrijednosti. Dobro bi bilo da imamo svoje velike proizvođače, ali nažalost više ih nemamo i onda se naša privreda oslanja na velike evropske proizvođače – objašnjava banjalučki profesor makroekonomije Stevo Pucar.
Lanac vrijednosti
Za privredu je, kaže, poželjno da ima više velikih preduzeća, jer se sa takvom strukturom može posljedično doći i do većeg standarda, ali za njihovu izgradnju je potrebno mnogo vremena.
– Ako govorimo o klasičnim industrijama kao što je prerađivačka, koja je kod nas okosnica razvoja, potrebno je puno vremena da biste dobili konkurentne velike firme, koje imaju značajnu ulogu na domaćem i nekom regionalnom tržištu. Mi smo ispustili priliku da sačuvamo predratne firme, od kojih su neke bile tržišno dobro pozicionirane. Pred nama je dug proces da do toga ponovo dođemo. Posebno zato što je evropska i svjetska konkurencija u većini tih oblasti izuzetno jaka. Mi, u suštini, u lancima vrijednosti u kojima sad učestvujemo imamo uloge koje su pri dnu tih lanaca. Tamo gdje se proizvodi finalni proizvod, mi najčešće nismo – objašnjava Pucar.
Jeftina radna snaga
Primjera preduzeća koja su od dna lanca vrijednosti uspjela da dođu dosta visoko, dodaje, u BiH ima, ali su ona izuzetak.
– Imamo, recimo, firmu koju proizvodi vrhunski dizajnirani namještaj, koji se prodaje od Tokija do Njujorka, ali je put koja je ta firma prešla dug. Isto tako, kopačke za Svjetsko prvenstvo održano 2014. su proizvedene u okolini Kotor Varoša. To je i put kojim bi cijela naša privreda trebalo da ide, ako hoćemo da napredujemo i da dobijemo takvu privrednu strukturu koja stvara veću dodatnu vrijednost, može da isplaćuje veće plate i da nam raste standard. Bez takvog puta mi ćemo ostati ekonomija koja uglavnom eksploatiše ili prirodne resurse ili jeftinu radnu snagu, a to je začarani krug gdje imate niske plate, nisku dodatnu vrijednost i nizak životni standard – zaključuje on.
Najviše velikih u prerađivačkoj industriji
Najveći procenat velikih preduzeća u BiH, njih 32,4 odsto, je u prerađivačkoj industriji, 13,4 odsto u javnoj upravi i odbrani, te obaveznom socijalnom osiguranju, dok je 13,1 odsto u trgovini na veliko i malo, te popravci motornih vozila i motocikala.
Zdravstvenom i socijalnom zaštitom bavi se 10,2 odsto velikih preduzeća, 5,6 odsto finansijskom i djelatnošću osiguranja, a sve ostale djelatnosti razvrstane su u preostalih 25,2 odsto velikih preduzeća, podaci su Agencije za statistiku BiH.
srpskainfo.com
