Visoko sudsko i tužilačko vijeće (VSTS) kao jedinstveno tijelo za cjelokupno sudstvo i glavna institucija za vladavinu prava u zemlji od bitne je važnosti za institucije i vrijednosti koje predstavlja. Tokom godina, sam VSTS je postao problem, navodi se u izvještaju Rajnhard Pribe koji je danas predstavio Evropskoj komisiji, državama članicama EU i vlastima Bosne i Hercegovine glavne nalaze Izvještaja nezavisnih viših eksperata o pitanjima vladavine prave u Bosni i Hercegovini.
“Ozbiljni problemi u sudskim odlukama postali su očigledni zbog nedostatka liderskih kapaciteta, te navoda o politizaciji i sukobu interesa, neefikasnosti organizacije VSTS-a, nedovoljnog dosega i transparentnosti i, zbog neuspjeha u provođenju reformi. Povjerenje javnog mijenja je posebno u ovu instituciju posebno je poljuljano navodima o korupciji predsjednika VSTS-a te navodnim manipulacijama u imenovanjuma i disciplinskim postupcima”, stoji u izvještaju eksperata koji je rezultat “Inicijative EU za pojačano praćenje vladavine prava u BiH”, koja se u toku 2019. godine bavila temeljnim uzrocima nedostataka u vladavini prava u Bosni i Hercegovini, a u okviru Mišljenja Komisije o zahtjevu Bosne i Hercegovine za članstvo u EU.
S obzirom na ozbiljnost ovih navoda, navodi se, reakcija predsjednika VSTS-a kao i jednoglasna podrška koju su mu pružili ostali članovi VSTS-a su ocjenjeni kao neprikladni za instituciju od ove važnosti.
“Posebno se ističe činjenica da se nije poduzela nikakva značajnija istražna procedura u tom predmetu (afera Potkivanje op.a.). To je načinilo značajnu štetu reputaciji ove institucije. Kako je trenutno VSTS nezamjenjiv za bh. sudstvo, neophodne su ozbiljne reforme i radikalna promjena ponašanja ove institucije”, piše, između ostalog u izvještaju.
Izvještaj navodi da se ni jedna ekspertska preporuka Venecijanske komisije i drugih međunarodnih institucija nije pokazala korisnom u pokušajima reforme ove institucije.
Takođe se poziva na promjenu izbora članova VSTS kao i ja radikalnu izmjenu disciplinskog postupka protiv članova VSTS.
“Kako bi se otklonili navedeni nedostaci, potrebno je usvojiti novi zakon o VSTS koji će pratiti smijernice Venecijanske komisije. Novi zakon mora obezbijediti veću reprezentativnost pri izboru članova VSTS-a, a sam izbor se mora bazirati na proporcionalnoj zastupljenosti članova. Otklanjanje nedostataka vladavine prava u BiH i dalje je veliki izazov”.
Izvještaj posebno naglašava da se povjerenje u sudstvo treba obnoviti.
“Da bi se prevladala trenutačna disfunkcionalnost, potrebne su sistemske reforme u važnim područjima vladavine prava. Ljudska prava i osnovne slobode moraju biti zagarantovane. Potrebna su značajna poboljšanja u sistemima građanskog i krivičnog pravosuđa. Ta rješenja moraju da daju konkretne rezultate. Postupci za građansko pravosuđe su prenaporni, složeni i formalistički te iziskuju previše vremena. Sistem krivičnog pravosuđa u BiH se ne bori protiv teškog kriminala i korupcije”.
Postojeći Ustav BiH, kao i entitetski ustavi, trebaju temeljite reforme, navodi se.
“Oni ne omogućavaju zemlji dalje napredovanje ka stabilnoj demokratiji zasnovanoj na vladavini zakona, najvišim standardima ljudskih prava i jačanju ekonomskog razvoja”.
Evropska unija pozdravlja ekspertski Izvještaj. Nalazi eksperata ukazuju na niz duboko zabrinjavajućih nedostataka u vladavini prava u Bosni i Hercegovini, stoji u reakciji Delegacije EU u BiH. Poručuju da su spremni da osiguraju neophodne dalje korake povodom nalaza iz Izvještaja, uključujući osiguravanje jačeg nadzora provjere integriteta.
(N1)
