Nije tajna da je poslovni ambijent u Republici Srpskoj opterećen brojnim administrativnim barijerama, kao i negativnim uticajem politike, što dovodi do procvata korupcije. Poseban problem je što se banke, umjesto da budu podrška privrednicima i stranim investitorima, često ponašaju nekorektno i djeluju samovoljno, mimo propisa i Zakona o bankama RS. Nerijetko se svrstavajući na stranu interesnih grupacija koje sprečavaju konkurenciju, banke nemaju isti odnos prema poslovnim subjektima, posebno u oblasti poslovanja kriptovalutama. Na sve ovo Agencija za bankarstvo godinama ćuti.
“Republika Srpska je poželjna destinacija za strana ulaganja. Provedenim ekonomskim reformama – privatizacija i razvoj tržišne privrede, razvoj sektora malih i srednjih preduzeća, stvaranje uslova za privlačenje stranih investitora i brojne druge reforme stvorile su preduslove za profitabilnost investicionog projekta”, stoji na sajtu Privredne komore Republike Srpske.
Isto navodi i Investiciono-razvojna banka RS na svom sajtu ističući kao osnovne razloge koji to potvrđuju, sljedeće: makroekonomska stabilnost, stabilan priliv SDI, povoljan tretman stranih investitora, stimulativna poreska politika, pozitivan odnos prema SDI, slobodan pristup tržištima jugoistočne Evrope i EU, relativno jeftina i dobro obučena radna snaga i prirodni resursi. Kao najinteresantnije sektore za ulaganja izdvajaju proizvodnju električne energije, poljoprivredu i prehrambenu industriju, šumarstvo i drvnu industriju, metaloprerađivački sektor, turizam, rudarsku industriju i građevinarstvo.
Ono što nijedna od naših institucija ne navodi nigdje jeste upozorenje stranim ulagačima na mogućnost opstruisanja njihovog projekta od strane banaka, a upravo to se dogodilo 2018. godine u jednom investicionom projektu vrijednosti 100.000.000,00 USD, koji je imao za cilj prikupljanje stranih investicija i ulaganje u proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora i opremu za proizvodnju digitalnog prostora na Etherum platformi, te samog razvoja blockchain tehnologije. Suština blockchain tehnologije je što rješava problem stvaranja decentralizovane baze podataka, bez potrebe za korišćenjem posebnog entiteta koji će nadzirati transakcije.
Iako je i prije 2018. godine u svijetu, ali i regionu primjenjivan novi načini grupnog finansiranja putem ICO (Initial Coin Offering) projekata, prvi takve vrste na području Republike Srpske preko noći je prekinut odlukom Unicredit bank AD Banja Luka, koja je u toku trajanja projekta i prikupljanja investicija samonicijativno vraćala uplate i na kraju jednostrano raskinula ugovore o otvaranju računa. Ono što je banka u ovom slučaju previdjela jeste da kao i u svakoj javnoj ponudi, tako i u ICO nakon objavljivanja (upućivanja poziva javnosti) ne postoji mogućnost mijenjanja nikakvih podataka iz White paper-a (ekvivalent Prospektu) zbog čega nije postojala nikakva teorijska, a ni praktična mogućnost održivosti projekta koji je po svim koeficijentima imao veliku profitabilnost.
Broj ICO projekata, a samim tim i količina finansijskih sredstava prikupljenih putem njih u stalnom su porastu od 2017. godine. Tako je broj završenih ICO u 2016. godini bio 59, sa količinom prikupljenih sredstava od skoro 257 miliona USD, da bi već u 2017. godini broj završenih ICO bio desetostruko veći u odnosu na prethodnu godinu (broj završenih ICO 620), sa prikupljenih preko 6,5 milijardi USD (CoinSchedule, 2020.). Situacija je dostigla svoj vrhunac u 2018. godini, kada je broj započetih ICO bio 1080, a završenih 991, sa prikupljenim sredstvima od 21,6 milijardi USD.
Kako ovi podaci bankama u Republici Srpskoj nisu bili dovoljan pokazatelj uspješnosti grupnog finansiranja projekata putem ICO, ostaje da vidimo da li će sudovi u Republici Srpskoj svojim odlukama, uspjeti vratiti strane investitore i možda ohrabriti nekog na pokušaj realizacije novog ICO projekta.
Napominjemo da je Okružni privredni sud u Banjoj Luci presudom Broj: 57 Ps 129984 19 Ps od 30. decembra prošle godine obavezao Unicredit bank AD Banja Luka da preduzeću Bitminer Factory d.o.o. iz Gradiške na ime naknade štete isplati 256 miliona maraka odštete zbog neposlovnog odnosa, odnosno jednostranog zatvaranja poslovnog računa privrednog subjekta, koji je doveo do propasti ICO projekta.
Kakav je odnos banaka prema stranim, ali i domaćim investitorima možda ponajbolje oslikava primjer neodgovornosti rukovodećih ljudi, koji nakon problema koji su stvorili i banci i klijentu, nesmetano nastavljaju da obavljaju svoj posao na drugom mjestu.
U vrijeme kada je Bitminer Factory d.o.o. iz Gradiške potpisao ugovor i otvorio poslovni račun kod Unicredit bank AD Banja Luka, izvršni direktor za korporativno upravljanje banke je bio Siniša Adžić, a direktor sektora praćenja usklađenosti i sprečavanja pranja novca Boris Dragić.
Siniša Adžić je iz banjalučke Unicredit banke prešao u Unicredit banku Mostar gdje je bio izvršni direktor i član Uprave za korporativno i investiciono bankarstvo, a trenutno je direktor, odnosno predsjednik uprave Nove banke.
Boris Dragić je 3. marta prošle godine razriješen dužnosti u Unicredit bank AD Banja Luka, da bi karijeru nastavio u Novoj banci na poziciji šefa upravljanja rizicima.
Presuda u korist Bitminer Factory d.o.o. iz Gradiške, teška 256 miliona KM, uveliko premašuje vrijednost kapitala Unicredit bank AD Banja Luka, koja je za troškove ovog spora rezervisala samo 100.000 KM. Sve ovo dovoljno govori o riziku koji su na sebe preuzeli tadašnji rukovodioci banke, ali i o njihovoj neodgovornosti.
Sud u presudi navodi da Unicredit bank AD Banja Luka nije dokazala da je bilo kojim aktom imala propisanu zabranu za ulazak u poslovni odnos sa klijentima koji se bave kriptovalutama.
-Nijedan akt tužene, a to se prije svega misli na ugovore o otvaranju računa te opštim uslovima poslovanja nisu propisivali zabranu niti je dokazano da postoji bilo kakva zabrana poslovanja tužene sa licima koji se bave na bilo koji način kriptovalutama pa ove tvrdnje sud ne može prihvatiti. Takođe iz dokaza provedenih tokom postupka proizilazi da se tužilac nije bavio trgovanjem kriptovaluta ili djelatnostima u vezi kriptovaluta nego je vršeno prikupljanje novčanih sredstava u cilju realizacije projekta ulaganja u obnovljive izvore energije kao i ulaganja u hardversku opremu, obrazložio je sudija Igor Dabić u presudi.
U njoj se dodaje i kako se banka u ovom slučaju ponijela neprofesionalno, jer je prvo dozvolila da “Bitminer Factory” otvori račun da bi zatim jednostrano raskinula ugovor i vratila uplate.
-Postupanje tužene (Unicredit bank) ni u kom slučaju nije nije bilo u skladu sa dobrom bankarskom praksom pogotovo u konkretnom slučaju kada je jasno dato do znanja mogućnost nastanka štete odnosno štetnih posljedica na poslovanje tužioca i sam projekat. Postupanje tužene, u prvom redu odbijanjem uplata i vraćanjem uplaćenih sredstava uplatiocima bez obavještenja tužioca, zatim jednostrani raskid ugovora, doveli su do toga da je obustavljen projekat, što je dovelo do nemogućnosti realizacije biznis plana, navodi se u presudi.
U ovom slučaju, kao i u još nekoliko sličnih, koji se odnose na poslovanje privrednih subjekata sa kriptovalutama, a imaju problem odbijanja banaka da im otvore poslovne račune, Agencija za bankarstvo Republike Srpske nije adekvatno reagovala, jer nije preduzela zakonske korake prema bankama.
Zboga neodgovornog odnosa Agencije za bankarstvo RS prema sve većem broju problema koje privrednici imaju sa bankama, teret odgovornosti, po osnovu sudskih presuda, odnosno naknade štete, mogao bi da padne na Republiku Srpsku i njen budžet.
Na potezu je Agencija za bankarstvo RS, čija uloga je ključna, budući da oblast poslovanja kriptovalutama nije zakonski uređena u RS i BiH, što dovodi do samovolje banaka.
Istinito
