Planinska rijeka Cvrcka izvire ispod planine Čemernice, na području opštine Kneževo, a ulijeva se u rijeku Vrbanju, nedaleko od Kotor Varoša. Kanjon ove rijeke obiluje nizom prirodnih ljepota, brojnim kaskadama, virovima, vodopadima i pećinama.
Duž uređene planinarske staze mogu se vidjeti atraktivni vodopad Skakavac u mjestu Hrvaćanini, virovi Muški i Ženski vir, Bekića Zelenac – najčešće mjesto kupanja onih nešto hrabrijih, Opaki vir, vodopad Vilenska vrela i mnoge druge zanimljivosti.
Članovi Planinarskog društva “Vilenka vrela” pokrenuli su inicijativu da se kanjoj rijeke Cvrcke proglasi zaštićenim područjem, a u razgovoru za naš portal govore o razlozima pokretanja same inicijative.
– Uzimajući u obzir činjenicu da su kanjoni rijeka Ugar i Ilomska već djelimično devastirani, izgradnjom mini hidroelektrana, koje su značajno narušile biodiverzitet ovih rijeka, namjera ove inicijative jeste da se spriječi dalja devastacija prirodnih dobara, posebno rijeka na području opštine Kneževo. Tačnije, da se kanjon rijeke Cvrcke sa vodopadom Vilenska vrela, koji je još uvijek netaknut, uvrsti na listu zaštićenih dobara predviđenih Regulacionim prostornim planom Republike Srspke do 2025. godine, predstavi široj javnosti i sačuva za buduće naraštaje. Znamo i da je Ugar nekada bio i mjesto gdje se održavao Kup BiH u flajfišingu (mušičarenju), a danas je upravo zbog izgradnje tih centrala na pojedinim mjestima suva korita – kaže sekretar PD “Vilenska vrela” Dijana Milisavić.
Usvajanja ove inicijative, osim što bi sačuvalo prirodni biodiverzitet ove prelijepe rijeke, imalo bi pozitivne posljedice i za samu opštinu Kneževo.
– To bi značilo da bi kanjon Cvrcke, nakon sprovedene procedure dobio status zaštićenog prirodnog dobra („prirodnog rezervata“ kako je predviđeno Regulacionim prostornim planom RS), čime bi se onemogućila izgradnja hidro-objekata koje bi narušuli biodiverzitet ove planinske kraljice. Takođe, kroz status zaštićenog dobra omogućili bi unapređenje turističke ponude naše opštine, ali i turističke ponude Republike Srpske, uzimajući u obzir činjenicu da planinarstvo posljednjih godina stiče značajan stepen popularizacije u svijetu – objašnjava ona.
Dijana kaže da je podrška vladinih institucija i NVO sektora prilikom ovakvih akcija veoma bitna.
– Iako naša inicijativa dolazi u vrijeme pandemije virusa korona, uspjeli smo da uspostavimo kontakte sa svim relevantnim institucijama, uključujući resorna ministarstva i Zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa. Njihova podrška i pomoć nam mnogo znače. U narednom periodu organizovaćemo i javne diskusije na kojima očekujemo predstavnike institucija i nevladinog sektora.
Problem izgradnje mini-hidroelektrana nije prisutan samo u Republici Srpskoj, nego i u Federaciji BiH, te i u državama regiona. Predsjednik PD “Vilenska vrela” Dragan Đurašinović kaže za SrpskaCafe da bi po ovom pitanju trebali ugledati na Evropsku uniju.
– Poznati su nam problemi sa kojima se susreću organizacije koje se bave zaštitom prirode u RS, BiH i regionu. Nadamo se da će se situacija promijeniti nakon što je Parlament Federacije BiH zabranio gradnju malih hidroelektrana, što je rezultat preporuka Deklaracije o zaštiti rijeka Zapadnog Balkana, koja je nastala kao reakcija ekoloških udruženja na ogromne štete po lokalne zajednice i okolinu koje uzrokuju MHE. Donesena je u novembru 2019. godine na konferenciji koju su organizirali organizacije Arnika (Češka), Centar za životnu sredinu i WWF Adria zahvaljujući financijskoj podršci Europske unije. Ako Evropska Unija teži ka tome, onda bi bilo logično da se ugledamo na njih – jasan je Đurašinović.
Iako su do sada nebrojna puta skretali pažnju na važnost zaštite i očuvanja prirode, ovo im je prvi put da na ovakav način pokušavaju sačuvati prirodu od uništavanja.
– Do sada nismo imali ovakve inicijative za zaštitu prirode, pošto smo tek prije dvije godine, uspjeli da značajnije aktiviramo i omasovimo društvo. Međutim, od uvijek smo svojim aktivnostima održavanjem i čišćenjem planinarskih staza, uređenjem, mapiranjem i označavanjem, organizivanjem planinarskih ruta, pokušali da skrenemo pažnju na potrebu zaštite i očuvanja prirode, planinskih rijeka, visova, parkovskih šuma na području opštine Kneževo – zaključio je Dragan.
G.C./SrpskaCafe
-
Tekst je nastao u sklopu projekta Misli o prirodi, kojeg implementira CPCD, a finansira Švedska. Sadržaj teksta ne odražava nužno stavove Centra za promociju civilnog društva i Švedske.
